لوسمی گربه ها؛ از افسانه تا واقعیت

شاید عجیب و حتی کمی ناراحت کننده به نظر برسد اگر بدانید لوسمی گربه ها (FeLV) هم درست مثل انسان‌ها حقیقت دارد و گربه ها تحت تاثیر سرطان ممکن است طول و کیفیت زندگی پایین تری داشته باشند!

لوسمی گربه ها یک بیماری رتروویروسی است که طی تداخل با سیستم ایمنی و تاثیراتی که روی ارگان‌های مختلف دارد عوارض مختلفی به جای می‌گذارد. این ویروس هم با منشا خارج (از محیط و گربه های آلوده) و هم با منشا داخل (انتقال افقی) به گربه ها منتقل می‌شود و از نظر علائم بالینی تا تشخیص قطعی بیماری مبهمی برای کلینیسین‌ها و صاحبان پت به شمار می‌رود.

اگر صاحب گربه هستید یا به عنوان کلینیسین فعالیت دارید حتما منابع زیادی را درباره لوسمی یا FeLV خوانده یا شنیده‌اید. برخی لوسمی گربه ها را پایان زندگی آن‌ها می‌دانند و با مثبت شدن این بیماری امید خود را نسبت به ادامه زندگی حیوان خانگی خود از دست می‌دهد. اگر شما هم همین تصور را دارید وقت آن رسیده تا این بار به طور کامل با واقعیت های مرتبط با این ویروس و چالش‌های آن آشنا شوید.

شیوع و اپیدمیولوژی لوسمی گربه ها

رخداد FeLV یا لوسمی گربه ها در سراسر جهان گزارش شده اما آمار ابتلا گربه ها در قاره آسیا بالاتر است. لوسمی گربه ها به طور عمده گربه‌های اهلی و در درجه دوم گربه سانان وحشی را درگیر می‌کند. عوامل مختلفی نظیر جنسیت نر، نگهداری همزمان با گربه‌های دیگر، زندگی در محیط باز و ارتباط با گربه‌های آلوده باعث می‌شود تا گربه ها در معرض ریسک ابتلا به رترویروس‌ها، به ویژه FeLV قرار داشته باشند.

در حال حاضر سیاست‌های نگهداری، واکسیناسیون و درمان گربه‌ها باعث شده تا نرخ آلودگی گربه‌های سالم در ایالات متحده زیر 2 درصد و در گربه‌های در معرض خطر حدود 30 درصد باشد. بر اساس آمار حدود یک سوم تومورهایی که در گربه‌ها رخ می‌دهند به طور مستقیم با FeLV و آلودگی‌های رتروویروسی در ارتباط است. در نهایت خیلی از مرگ و میرهایی که در جمعیت گربه‌ها رخ می‌دهد ممکن است در اثر عوارض رتروویروس‌ها باشد اما هرگز در طول زندگی آن‌ها تشخیص داده نشود.

کلینیسن ها بخوانند!

اگرچه لوسمی گربه ها می‌تواند در اثر سبک زندگی، محل و نحوه نگهداری گربه‌ها ایجاد شود اما رفتار پرخاشگرانه و ستیز بین گربه‌ها نقش مهم تری در انتقال بیماری ایفا می‌کند. نرخ آلودگی در بچه گربه‌ها بالاتر است و مقاومت نسبت به رتروویروس ها با افزایش سن در بدن بیشتر می‌شود.

لوسمی گربه ها چطور منتقل می شود؟

FeLV راه‌های انتقال مختلفی دارد. بر اساس شواهد بیش‌ترین غلظت ویروس در بزاق حیوانات آلوده است. بنابراین هر نوع تماسی که باعث تماس بزاق با حیوان سالم شود (نظیر گرومینگ یکدیگر توسط گربه هایی که با هم زندگی می‌کنند، ظرف آب و غذا و خاک، درگیری و نزاع گربه‌ها که منجر به گاز گرفتن می شود)، لوسمی گربه ها را منتقل می‌کند. راه‌های انتقال دیگر شامل خون، ادرار و مدفوع هستند اما میزان انتقال از این راه کمتر است.

یکی دیگر از راه‌های انتقال مهم در لوسمی گربه ها افقی یا از مادر به جنین است. ویروس از راه جفت یا از طریق تماس مستقیم مادر با بچه گربه‌ها منتقل می‌شود و عوارض زیادی روی سلامت و زنده ماندن زاده‌ها قبل و بعد از تولد دارد.

با توجه به راه‌های گفته شده تماس مستقیم لازمه انتقال FeLV است. به علاوه این ویروس به سادگی از محیط پاک می‌شوند و بنابراین در صورتی که در مراکز پرورشی گربه‌ها با فاصله مناسب نگهداری شوند مشکل ساز نخواهد بود.

بیماری زایی و تکثیر لوسمی گربه ها

علائم بالینی FeLV را بهتر است با در نظر گرفتن بیماری زایی آن بررسی کنیم. علائم ممکن است به اشکال مختلف و در چهار فاز زیر ظاهر شوند:

• فاز abortive: در این فاز ویروس یا آنتی ژن رترویروسی معمولا درگیری سیستمیک ایجاد نمی‌کند و در خون گربه های مبتلا تشخیص داده نمی‌شود. انتظار می‌رود گربه‌هایی که در این فاز قرار دارند علی رغم حضور آنتی ژن FeLV، تیتر آنتی بادی بالایی نداشته باشند. ضمن این که امید به زندگی این گربه‌ها و طول عمر آن‌ها تفاوتی با گربه‌هایی که هرگز در معرض ویروس قرار نداشتند نخواهد داشت.
• فاز regressive: در این فاز انتظار داریم با توجه به حضور آنتی ژن در گردش خون سیستمیک پاسخ ایمنی قابل توجهی در بدن رخ دهد. ویروس در نواحی مختلف نظیر عقده‌های لنفاوی، تیموس، طحال و مغز استخوان قرار گرفته و تکثیر می‌شود. برخی از گربه ها در این مرحله قادر هستند آلودگی را پاکسازی کنند. هر چقدر که طول دوره وایرمی یا حضور ویروس در بدن طولانی‌تر باشد احتمال پاک شدن آن در بدن نیز کمتر است. وقتی که ویروس مغز استخوان را تحت تاثیر قرار دهد به فرم پروویروس تبدیل شده و در این حالت وارد فاز latent می شود که تست های تشخیصی ELISA و  IFA منفی می شوند.
• فاز progressive: در این فاز ویروس در بافت های لنفاوی و مغز استخوان تکثیر می شود و به ندرت آنتی بادی موثر علیه عفونت رتروویروسی در بدن تولید می شود. در این حالت ممکن است شاهد علائم مهلک Felv در بیمار باشیم.

برای تفریق فاز regressive از progressive لازم است که با تست های متوالی حضور آنتی ژن را در نمونه اسمیر خون تایید کنیم.

• فاز focal: در این فاز که به فاز atypical نیز معروف است معمولا غلظت آنتی ژن های دفعی کمتر است و خیلی از موارد تشخیص داده نمی شود.

علائم بالینی FeLV یا لوسمی گربه ها

ضعف ایمنی، بیماری های با واسطه ایمنی، تومور، اختلالات خونی و عوارض بالینی غیرمستقیم دیگر نظیر اختلالات عصبی از علائم بالینی لوسمی گربه ها هستند.  با این حال به عنوان کلینیسین لازم است به صاحبان حیوانات خاطر نشان کنیم که در صورت رعایت نکات بهداشتی و نگهداری گربه‌ها تحت نظر دامپزشک ممکن است طول عمر آن‌ها با گربه‌های سالم تفاوتی نداشته باشد.

در اکثر موارد وقتی که ابتلا قطعی بیمار به FeLV ثابت می شود، پایش آن از نظر کم خونی یا ضعف ایمنی اهمیت می‌یابد. کم خونی، لوکوپنی، ترومبوسیتوپنی و لوسمی از عوارض هماتولوژیک FeLV گربه‌ها است. در بچه گربه‌ها در اثر ابتلا به FeLV ممکن است تیموس آتروفی شود و سندروم مرگ زودرس بچه گربه‌ها رخ دهد.

کلینیسین ها بخوانند

عوارض FeLV در بالین متنوع است. اگر کلینیسن هستید بد نیست با نگاهی تخصصی تر به این عوارض نگاه کنیم:

• تومورها:

لمفوم و لوسمی دو تومور مهمی هستند که در اثر FOCMA یا آنتی ژن القا کننده تومور ایجاد می شوند. به این شکل که ژنوم ویروسی در کنار آنکوژن سلولی قرار می گیرد و باعث فعالسازی آن می شود. اکثر لمفوم هایی که در اثر FeLV القا می‌شوند لمفوم‌های گوارشی و در مرحله بعدی لمفوم‌های کلیوی و حلق و بینی هستند. در موارد مشکوک به لوسمی لازم است آزمایش‌های اولیه نظیر CBC و سپس نمونه برداری از مغز استخوان انجام شود.

• اختلالات خونی:

طیف گسترده کم خونی در بیماران مبتلا به FeLV دیده می‌شود. دلایل مختلفی می‌تواند در بروز درجات کم خونی موثر باشد. کم خونی ناشی از بیماری‌های التهابی، کم خونی با واسطه ایمنی و کم خونی همولیتیک مایکوپلاسمایی همه و همه در اختلالات خونی بیماران FeLV مثبت موثر هستند.

• علائم بالینی دیگر:

اختلالات عصبی (که می‌توانند در اثر عفونت ثانویه رخ داده باشند) و مشکلات تولید مثلی از اختلالاتی هستند که در اثر آلودگی با FeLV رخ می‌دهند. تشخیص این عوارض و برقراری ارتباط آن ها با عفونت‌های رترویروسی معمولا به صورت قطعی امکان پذیر نیست.

روش های تشخیص لوسمی گربه ها

قبل از هر چیز و به عنوان کلینیسین توجه داشته باشید تشخیص این بیماری به صورت صد در صدی و با هیچ یک از روش‌های معمول آزمایشگاهی، سرولوژی یا کیت‌های تشخیصی به تنهایی امکان پذیر نیست.

آزمایش خون CBC در بیماران مبتلا کم خونی جبرانی تا غیرجبرانی را نشان می‌دهد. کم خونی ممکن است شامل آنمی، نوتروپنی، لمفوپنی و ترومبوسیتوپنی باشد. هر چند که این عوارض ممکن است در بیماران غیر مبتلا و مثلا در گربه‌هایی که سابقه مشکلات کلیوی دارند دیده شوند اما میزان رخداد آن ها در گربه‌های FeLV مثبت چهار تا پنج برابر است.

• تست های میکروبیولوژی

تست‌های تشخیصی زیادی وجود دارد که هر یک حساسیت و ویژگی خاص خود را برای تشخیص لوسمی گربه‌ها دارند. بر حسب راهنماهایی که برای تشخیص FeLV منتشر می‌شوند هر یک از روش‌های موجود معایب یا مزایای خاص خود را دارند و بسته به شرایط باید دوباره بعد از مدتی تکرار شوند:

• تست الایزا

برای این تست از نمونه پلاسما و سرم استفاده و آنتی ژن‌های آزاد (سلول های حاوی آنتی ژن p27) ردیابی می‌شوند. از آن جایی که لوسمی گربه ها از نظر بیماری زایی و بروز علائم فازهای مختلفی دارد الایزا جهت تشخیص بیماری ویژگی کافی را ندارد. بنابراین در صورتی که تست الایزا مثبت شد باید تست یا کیت دیگری دوباره تکرار شود یا از روش‌های تشخیصی دیگری به صورت همزمان استفاده کنیم.

• تست PCR

برای این تست می‌توان از نمونه مغز استخوان یا نمونه بافت‌های لنفاوی استفاده کرد. به کمک PCR دی ان ای proviral (ژنوم تغییر یافته میزبان بعد از ورود ویروس) تشخیص داده می‌شود.

• کیت های تشخیصی

کیت های تشخیص سریع بیماری FeLV در بازار موجود است که به وفور برای تشخیص بیماری استفاده می‌شوند. در صورتی که کیت ها مثبت شوند لازم است علاوه بر در نظر گرفتن سن بیمار تست مجددا تکرار شود.

درمان لوسمی گربه ها

عوارض FeLV در بدن باعث می‌شود تا درمان گربه‌های مبتلا زمانبر باشد. این ویروس معمولا به تنهایی تب ایجاد نمی‌کند. بنابراین در صورتی که بیمار مبتلا باشد باید از نظر عفونت‌های ثانویه چک شود.

عوارض اصلی لوسمی گربه ها شامل تومور و اختلالات خونی است که ممکن است علائم مبهمی مثل تب، بی اشتهایی و عفونت های ثانویه به دنبال داشته باشند. برای هر یک از این موارد کلینیسین لازم است درمان علامتی را شروع کند.

از آن جایی که درمان و ریشه کن کردن بیماری با توجه به عوارض ثانویه‌ای که به دنبال دارد ممکن نیست بنابراین نکات مربوط به مدیریت و نگهداری گربه‌ها اهمیت بیشتری دارد.

کلینیسین ها بخوانند

درصد زیادی از گربه های مبتلا به تومور FeLV مثبت هستند و همین موضوع پیش آگهی بیماری را بدتر می‌کند. با این حال درمان‌های ضد تومور و شیمی درمانی روی تعداد زیادی از گربه‌ها جوابگو بوده است. شایع‌ترین توموری که در این بیماران با آن روبرو هستیم لمفوم و در درجه دوم لوسمی است. همزمان با این داروها بیماران باید در مراحل مختلف پایش شوند. در صورت بروز تب همزمان به آنتی بیوتیک وسیع الطیف نیاز داریم تا عفونت‌های ثانویه ناشی از ضعف ایمنی کنترل شوند.

اختلالات خونی نظیر آنمی و لوکوپنی در گربه‌های FeLV مثبت شایع است. عفونت به اشکال مختلف ممکن است هماتوکریت را تا حد انتقال خون بالا ببرد. در صورت بروز نوتروپنی احتمال تب دار شدن بیمار و بروز عفونت‌های ثانویه نیز بالاتر می‌رود.

استفاده از داروهای ضدویروس در لوسمی گربه ها هم امتحان شده است. خیلی از این داروها اگرچه روی FIV موثر هستند اما آمار دقیقی از اثرگذاری آن ها در FeLV دست نیست.

نکات مهم در نگهداری گربه های FeLV مثبت

• از آن جایی که راه اصلی انتقال لوسمی گربه ها گاز گرفتن و تماس مستقیم است بنابراین گربه‌های مبتلا باید از سایر گربه‌ها جدا شوند.
• در ایران و هیچ کجای دنیا واکسیناسیون علیه FeLV به صورت روتین انجام نمی‌شود و تنها برای گربه‌های در معرض خطر توصیه شده است. در صورتی که امکان جدا کردن گربه مبتلا از سایر گربه‌ها وجود نداشته باشد بهتر است گربه‌های سالم واکسینه شوند. با این حال با توجه به محیط نگهداری گربه‌ها ایمنی 100 درصد حاصل نمی‌شود و همچنان احتمال انتقال آلودگی بالا خواهد بود.
• عقیم کردن گربه‌هایی که قطعا یا احتمالا به FeLV مبتلا هستند ضروری است.
• یکی دیگر از راه‌های انتقال لوسمی گربه ها انتقال خون است. بنابراین قبل از انتقال به صورت اصولی لازم است نمونه خون دهنده از نظر حضور ویروس یا آنتی بادی های ضدویروسی چک شود.
• گربه های مبتلا به FeLV محکوم به جدایی کامل از بقیه گربه ها نیستند! با توجه به راه های انتقال این ویروس تنها لازم است در قفس یا محفظه های جداگانه از هم نگهداری شوند.
• تنها در موارد خاص استفاده از گلوکوتیکوئیدها در بیماران مبتلا به لوسمی مجاز است.