FIV یا ایدز گربه ها؛ از افسانه تا واقعیت

افسانه‌ها و کژباوری‌های زیادی درباره ایدز در انسان وجود دارد. حالا نزدیک به نیم قرن از کشف و بررسی همان ویروس مرموز با همان ماهیت در گربه‌ها می‌گذرد و با عنوان FIV یا ایدز گربه‌ها شناخته می‌شود. درباره این بیماری چه می‌دانید؟

FIV یا ویروس نقص ایمنی گربه سانان از خانواده رتروویروس‌ها و هم خانواده  FeLV است. ایدز گربه‌ها هم فاز‌های مختلفی دارد و مهم‌ترین تاثیر آن سرکوب ایمنی است. برخی از عوارض ایدز گربه‌ها مشابه با FeLV بوده و تعیین وضعیت سلامتی گربه‌ها از نظر ابتلا به FIV نقش مهمی در انتشار این بیماری دارد.

شاید اسم ایدز گربه‌ها برای شما که عاشق گربه‌ها هستید و از گربه‌ها حمایت و نگهداری می‌کنید ترسناک به نظر برسد. راهنمای امروز کیمیا پخش فام کمک می‌کند تا با دید بازتری به این بیماری نگاه و اگر گربه شما هم به این بیماری مبتلا است آن را مدیریت کنید.

اپیدمیولوژی و بیماری زایی ایدز گربه ها

بیشترین آمار آلودگی با FIV طبق آخرین مطالعات صورت گرفته در استرالیا و ژاپن گزارش شده است. اکثر گربه‌هایی که به ایدز گربه‌ها مبتلا شده‌اند بالای دو سال هستند و معمولا بیماری در میانسالی (6 تا 8 سال) تشخیص داده می‌شود.

راه انتقال ایدز گربه‌ها مشابه با FeLV است. برای انتقال این ویروس تماس مستقیم با ترشحات بزاق و خون (و نه جفتگیری) لازم بوده و بنابراین انتقال آن در گربه‌هایی که با هم نگهداری می شوند شایع‌تر است. انتقال افقی ایدز گربه بر خلاف FeLV بعید بوده و انتقال عمودی هم اگرچه از مادر به بچه ها گزارش شده اما خیلی بالا نیست.

کلینیسین‌ها بخوانند!

• اگر چند گربه به صورت همزمان نگهداری شوند و تست FIV یکی از آن‌ها مثبت شود لزوما به معنای آلودگی همه گربه‌ها نیست.
• ایدز گربه‌ها در سه فاز مختلف طبقه بندی شده که هر یک علائم بالینی خاص خود را دارد:

1. فاز اولیه و گذرا: این فاز ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول بیانجامد. به محض ورود ویروس به بدن لنفوسیت‌های T کاهش می‌یابند و همزمان عملکرد آن ها مختل می‌شود. ممکن است در این مرحله علائمی مثل تب، تورم عقده‌های لنفاوی و کاهش گلبول‌های سفید را ببینیم.
2. فاز مزمن تحت بالینی: بعد از ابتلا ممکن است تا سال ها آنتی ژن در عقده‌های لنفاوی فعالیت داشته باشد ولی وارد خون نشود. بنابراین ارزیابی حضور آنتی ژن با استفاده از PCR برای تشخیص FIV در این مرحله ارزشی ندارد. این فاز به صورت تحت بالینی و مزمن ادامه پیدا می‌کند.
3. فاز پیشرفته و بالینی:  در این مرحله علائم بالینی ممکن است به شکل تورم عقده لنفاوی، بروز عفونت‌های ثانویه، آبسه‌های جلدی، تومور و سرکوب مغز استخوان تظاهر یابند. عفونت‌های ثانویه ممکن است به اشکال مخلتف ریوی و پوستی ظهور یابند و معمولا پاسخ به درمان در این موارد ضعیف است.

• بر اساس تجربه یکی از دلایل عفونت‌های دهانی دندانی مزمن در گربه‌ها می‌تواند به FIV مربوط باشد و معمولا ابتلا به این ویروس دوره بهبودی را به میزان قابل توجهی طولانی می‌کند.

علائم بالینی ایدز گربه ها

یکی از مهم ترین مسائلی که تشخیص و درمان ویروس نقص ایمنی گربه سانان را با مشکل روبرو می‌کند علائم بالینی مبهمی است که کلینسین با آن روبرو می‌شود. علائمی که در جدیدترین راهنماهای منتشر یا به آن ها اشاره شده شامل کاهش لنفوسیت‌های خون و تغییر نسبت آن‌ها، اسهال، ضعف، کاهش وزن بدن و تب‌های دوره‌ای است. با این حال علائمی که ممکن است در بالین با آن ها روبرو شویم متنوع‌تر هستند:

• تب و تورم عقده‌های لنفاوی

علامت اولیه‌ای که ممکن است در بسیاری از گربه‌ها ببینیم تب‌های دوره‌ای و بزرگ شدن عقده‌های لنفاوی است که درست مشابه با انسان در سراسر بدن منتشر شده‌اند.

• التهاب و آبسه‌های دهانی  پوستی

نقص ایمنی ناشی از FIV باعث می‌شود تا بسیاری از گربه‌ها نسبت به عفونت‌های فرصت طلب حساسیت بیشتری داشته باشند. آبسه و التهاب‌های دهانی یا پوستی از علائمی هستند که در این بیماران بیشتر جلب توجه می‌کنند.

• کاهش وزن و لاغری تدریجی

مکانیسم‌های مختلفی پشت علائمی که در بیماران FIV مثبت می‌بینیم وجود دارد. تغییر در متابولیسم لیپید و پروتئین، اختلالات هورمونی و سایتوکاینی از مواردی هستند که در بروز ضعف، بی حالی‌های دوره‌ای و عدم تمایل به تحرک گربه‌های مبتلا می‌توانند نقش داشته باشند.

• علائم عصبی

تغییرات رفتاری، اختلال اعصاب حرکتی و کاهش واکنش‌های وضعیتی از انواع ضایعات عصبی هستند که ممکن است در گربه های مبتلا به ایدز مشاهده کنیم. مکانیسم بروز این علائم معمولا ناشناخته است.

• علائم چشمی

یووئیت، التهاب مشیمیه و عنبیه، گلوکوم و سایر عوارض بینایی هم ممکن است در گربه‌های مبتلا مشاهده شوند.

تست های تشخیصی ایدز گربه ها

برای تشخیص FIV روش‌های مختلفی وجود دارد. تست‌های سریع تشخیصی به صورت معمول در بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند و اساس آن‌ها شناسایی آنتی ژن FeLV یا آنتی بادی FIV است.

از آن جایی که منفی یا مثبت اعلام کردن بیمار از نظر ایدز گربه‌ها نتایج بالینی مهمی به دنبال دارد بنابراین تایید قطعی وضعیت بیمار با تست‌های دیگر از اهمیت بالایی برخوردار است.

به طور معمول تست‌هایی که برای FIV یا FeLV اجرا می‌شود نتایج مثبت کاذب زیادی دارند. به عنوان کلینسین بد نیست چند نکته کاربردی را بدانید:

• منفی شدن تست‌های FIV/FeLV تقریبا قابل اطمینان است و منفی شدن کیت‌ها را کاذب تلقی نکنید؛ به ویژه در گربه‌هایی که در منزل نگهداری می‌شوند و ریسک فاکتورهای ابتلا به ایدز گربه‌ها در سبک زندگی آن‌ها وجود نداشته است. تنها استثنا درباره منفی شدن این کیت‌ها زمانی است که بیمار با تاریخچه مرتبط هنوز در دوره دفع آنتی ژن (زیر 30 روز بعد از آلودگی) یا آنتی بادی (زیر 60 روز بعد از آلودگی) قرار داشته باشد. مورد بعدی منفی کاذب شدن این کیت‌ها مربوط به گذر زمان و اثر استرس است. ممکن است گربه‌های مبتلا در طول زمان و مرحله‌ای که تست می‌شوند آنتی ژن یا آنتی بادی در گردش نداشته باشند و کیت‌ها منفی کاذب شود.
• تست‌های سریعی که در کشورهای مختلف طراحی و تولید شده‌اند ممکن است بر حسب عملکرد نتایج مختلفی داشته باشند. ای بسا کیت یک گربه در ایران منفی شود و در ارزیابی مجدد با کیت شرکت دیگر در اروپا مثبت اعلام شود!
• در صورتی که کیت FIV مثبت اعلام شود باید با استفاده از روش‌های دیگر مثبت بودن بیماری تایید شود. وسترن بلات در برخی از کشورها به عنوان تست‌های تاییدی استفاده می شود در حالی که در کشورهای دیگر نظیر ایران استفاده از آن به اندازه کیت های سریع تشخیصی متداول نیست.
• تست PCR توسط برخی از کلینسین ها نیز توصیه می‌شود؛ اما طبق معمولا صحت و حساسیت این تست کاملا نسبی است و به وضعیت بیمار یا پرایمرهای استفاده شده در تست بستگی دارد.
• در صورتی که کیت تشخیصی FIV منفی شود، گربه های در معرض خطر باید دوباره تست شوند. جهت تست مجدد حداقل 60 روز زمان لازم است؛ به ویژه در گربه‌هایی که در معرض خطر هستند و علائم آن ها ما را به ایدز گربه‌ها مشکوک می‌کند.

پیشگیری ایدز گربه ها: خطر در کمین است!

بر خلاف لوسمی گربه‌ها، FIV به صورت مستقیم و معمولا از طریق گاز گرفتن منتقل می‌شود. سایر راه‌های انتقال افقی و انتقال عمودی در ایدز گربه‌ها غیر معمول است.

درست مثل بقیه بیماری‌ها، واکسیناسیون می‌تواند گربه‌های در معرض خطر را از عواقب ایدز گربه‌ها نجات دهد. با این حال هیچ گربه‌ای را که سبک زندگی و علائم آن با FIV تطابق دارد نباید با فرض کامل بودن واکسیناسیون عاری از آلودگی تلقی کرد.

واکسن FIV جز واکسن‌های اصلی یا Core محسوب نمی‌شود و تنها برای گربه‌های در معرض خطر که خانگی نیستند یا در تماس با سایر گربه‌های آلوده هستند توصیه شده است.

کلینیسین ها بخوانند!

در ارتباط با کاهش احتمال انتقال آلودگی در مراکز درمانی و همچنین اطلاع رسانی به صاحبان پت، کلینیسین ها باید به چند نکته مهم و کلیدی توجه داشته باشند:

• گربه ‌های مبتلا به FIV محکوم به مرگ نیستند! تنها لازم است کلینیسین اطلاعات خود را درباره نحوه نگهداری حیوانات ارتقا دهد.
• اگرچه رتروویروس‌ها به صورت مستقیم از طریق تماس با خون و بزاق (مثل گازگرفتگی) منتقل می شوند اما راه‌های انتقال افقی هم ذکر شده‌اند. رتروویروس‌ها در محیط بسیار حساس هستند و می‌توان با ضدعفونی کننده معمول عامل ایدز گربه‌ها را در محیط غیرفعال کرد.
• گربه هایی که آلودگی آن‌ها به صورت صد در صدی تایید شده باید در محیط بسته مثل منزل نگهداری شوند. در صورتی که گربه آلوده در تماس با این گربه‌ها قرار داشته باشد باید واکسینه شوند؛ هر چند که نگهداری گربه‌ها در چنین شرایطی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

گربه های FIV مثبت درمان می شوند؟

مدیریت گربه های مبتلا به ایدز از درمان آن ها مهم‌تر است. چون بیماری و عوارض آن از بدن پاک نمی‌شود گربه های مبتلا باید به صورت مستمر پایش شوند و بسته به علائمی که میبینیم درمان مرتبط تجویز شود.

به طور کلی بیماران هر 6 ماه یک بار باید از نظر حال عمومی و وضعیت عقده‌های لنفاوی بررسی شوند. سطح پوست از نظر ابتلا به بیماری‌های انگلی، قارچی و باکتریایی باید کامل معاینه و به تغذیه و محیط نگهداری بیمار بیشتر از قبل توجه شود.

اختلالات خونی یکی از مهم‌ترین مواردی هستند که در گربه های مبتلا به ایدز گربه‌ها مشاهده می‌کنیم. بنابراین آزمایش خون بیماران باید به صورت دائمی تکرار شود.