هرپس ویروس گربه؛ این بیماری هزار چهره!

گربه‌ها هم درست مثل انسان‌ها سرما می‌خورند؛ اما با هزار چهره مختلفی که شاید کمتر به آن‌ها توجه کرده باشید! یکی از شایع ترین بیماری‌های مسری بین گربه سانان هرپس ویروس گربه است که علائم بالینی مختلفی دارد و به همین علت می‌تواند یکی از انواع ویروس‌های هزار چهره باشد.

هرپس ویروس گربه‌ها یا به اختصار FHV یکی از چند عامل کمپلکس تنفسی گربه سانان در سنین مختلف است. هر چند که این ویروس کمتر باعث مرگ و میر گربه‌ها می‌شود اما در جمعیت‌های انبوه، به ویژه گربه‌های خیابانی به وفور رخ می‌دهد و به شدت مسری است. اگر شما هم هرپس را تنها با تظاهرات چشمی آن می‌شناسید بد نیست در ادامه این مطلب و برای آشنایی بیشتر با این بیماری هزارچهره همراه ما باشید.

اپیدمیولوژی و بیماری زایی هرپس ویروس

هرپس ویروس گربه از ویروس های DNA دار و دارای پوشش است که در طول سال خیلی از گربه های تحت استرس را مبتلا می کند. این ویروس بخشی از بیماری تنفسی گربه سانان و سگ سانان است و ممکن است همزمان با ویروس ها یا باکتری های دیگر همراه شود و بیماری زایی کند. 

تقریبا همه گربه‌هایی که در کنار یک یا چند گربه دیگر نگهداری می‌شوند یا گربه‌های خیابانی در معرض ابتلا به هرپس ویروس هستند. میکروارگانیسم از طریق تماس مستقیم و غیرمستقیم با ترشحات تنفسی نظیر ترشحات ملتحمه و سلول‌های پوششی بخش‌های بالایی لوله تنفسی منتقل می‌شود. بعد از انتقال، ویروس به تدریج در مخاطات تنفسی تکثیر شده و علائم به صورت حاد تظاهر می‌یابد.

چیزی که مدیریت هرپس گربه‌ها را با چالش های زیادی روبرو می‌کند انتقال عامل به پایانه‌های عصب‌های سه قلو و مغزی است. وقتی ویروس به نواحی عصبی می‌رسد تقریبا غیرفعال می‌شود تا توسط سیستم ایمنی میزبان شناسایی نشود. حدود 4 تا 12 روز بعد از بروز استرس طول می‌کشد تا ویروس فعال یا دفع ویروس دوباره از سر گرفته شود.

موضوعی که در اپیدمیولوژی هرپس ویروس اهمیت دارد همین فعال سازی مجدد ویروس است. در برخی از گربه‌ها فعالسازی مجدد ویروس سریع تر از بقیه گربه‌ها رخ می‌دهد و این موضوع در کنترل آلودگی اهمیت بالایی دارد. مهم‌تر این که بیماری به سادگی به بچه گربه ها هم منتقل می‌شود. بنابراین در طول شیردهی و همزمان با بروز عفونت ممکن است زاده‌های جدید مبتلا شوند؛ اما شدت علائم بالینی به میزان آنتی بادی مادری بستگی دارد.

نکته دیگری که در بیماری زایی FHV مهم است ارتباط گربه‌ها با یکدیگر است. FHV نسبت به اکثر ضدعفونی کننده‌ها، خشکی و گرما حساس است. بنابراین لازمه انتقال بیماری و بیماری زایی تماس مستقیم گربه‌های آلوده و سالم است. البته باید توجه داشته باشید که قطرات تنفسی حاوی ویروس که از طریق عطسه گربه های آلوده در هوا پخش می‌شوند ممکن است گربه‌های سالم را بدون تماس مستقیم تا 1.5 متر دورتر آلوده کند.

علائم بالینی هرپس ویروس گربه

اکثر صاحبان حیوانات هرپس ویروس گربه‌ها را یکی بیماری تنفسی تلقی می‌کنند که البته درست است. عمده علائمی که در گربه ها ممکن است ببینیم تنفسی و شامل التهاب ملتحمه، پلک، عطسه، سرفه و افزایش تعداد تنفس است. همزمان با این علائم ترشحات سروزی تا چرکی هم دیده می‌شود که به علت تهاجم باکتری‌های مخلتف نظیر استرپتوکوکوس، استافیلوکوکوس، پاستورلا و ای کلای است.

چیزی که در بچه گربه‌ها شایع‌تر است چسبندگی پلک ها و تورم آن‌ها در اثر تجمع چرک است. در اثر تجمع باکتری ممکن است بافت پشت پلک از جمله کره چشم هم آسیب ببیند.

یکی از مهم‌ترین مواردی که در تشخیص کمپلکس‌های تنفسی گربه‌ها اهمیت دارد نقش هرپس ویروس در بروز علائم سایر ویروس‌ها نظیر کلسی ویروس است. التهاب و زخم‌های دهانی و زبانی می توانند در اثر هرپس ویروس نیز ایجاد شوند.

در سنین بالاتر عوارض هرپس ویروس ممکن است مستقیما خود چشم را متاثر کند. کراتیت و یووئیت دو عارضه شایع ناشی از هرپس ویروس گربه هستند؛ هر چند که ممکن است بسیاری از عوامل عفونی نظیر پریتونیت عفونی گربه ها یا موارد غیرعفونی نیز این عارضه را ایجاد کنند.

عوارض غیرتنفسی دیگری هم مثل سقط برای هرپس ویروس گربه ها گزارش شده است؛ اما دقیقا معلوم نیست که وقوع سقط در اثر هرپس بوده یا ناشی از ضعف و افت سیستم ایمنی بدن در حضور ویروس رخ داده است.

روش های تشخیص هرپس ویروس گربه

به طور کلی تشخیص هرپس گربه ها به تست تشخیصی خاصی نیاز ندارد. علائم بالینی و تاریخچه کافی است تا به ماهیت بیماری پی برده و درمان را آغاز کنیم.

در تشخیص بیماری لازم است دو مورد اساسی را درباره هر گربه زیر نظر بگیرید:

• واکسیناسیون گربه‌ها به هیچ وجه احتمال ابتلا به این بیماری یا عود مجدد آن را رد نمی کند.
• در گربه‌هایی که ترشحات مزمن تنفسی و چشمی دارند لازم است وضعیت بیمار از نظر ابتلا به عفونت های رتروویروسی (FIV/FeLV) مشخص شود؛ چرا که گاهی بیماری‌های زمینه ای بهبودی کامل را در بیماران به تعویق می‌اندازند یا در عود مجدد آن‌ها اثرگذار هستند.

به غیر از مشاهده بالینی بیمار و تشخیص از روی علائم، روش‌های دیگری هم برای تایید قطعی FHV وجود دارند. جداسازی ویروس، PCR و تشخیص مولکولی، روش‌های سرولوژی و استفاده از آنتی ژن آنتی بادی و در نهایت بافت شناسی از سایر تست‌های کمکی برای تشخیص هرپس ویروس گربه هستند.

مدیریت و درمان هرپس ویروس گربه

مدیریت بیماری درست مثل سایر بیماری های ویروسی حمایتی است. در صورت بی اشتهایی بیمار باید تحت مایع درمانی و آنتی بیوتیک تراپی جهت کنترل آلودگی های باکتریایی ثانویه قرار گیرد. در صورت تداوم ترشحات موکوزی چرکی و بی اشتهایی بیمار لازم است آنتی بیوتیک مناسب توسط کلینیسین تحویز شود.

در گربه هایی که علائم بالینی شدیدتری دارند باید اکسیژن تراپی و درمان های حمایتی در شرایط بستری انجام شود. در گربه هایی که تظاهرات چشمی شدید دارند باید همزمان از داروهای ضدویروس هم استفاده شود؛ چون دارودرمانی موضعی هم برای هرپس ویروس گربه ضروری است.

داروهای ضدویروس هم تنوع بالایی دارند. ترکیبات حاوی آیدوکسوریدین، تری فلوریدین و ویدارابین می توانند در درمان کراتیت های هرپسی ویروسی استفاده شوند؛ هر چند که داده های دقیقی درباره میزان اثرگذاری آن ها در هرپس ویروس گربه ها در دست نیست. بد نیست بدانید طبق آمار آیدوکسوریدین توسط گربه ها بهتر تحمل می شود و اگر کلینیسین هستید در صورت دسترسی به این دارو استفاده از آن در گربه های مبتلا به FHV اولویت دارد.

ایمنی و واکسیناسیون علیه هرپس ویروس

ایمنی مادری تا حدودی بچه گربه ها را از ظهور علائم بالینی مصون نگه می دارد. بر اساس مطالعات صورت گرفته ایمنی مادری تا 14 هفتگی می‌تواند زاده‌ها را محافظت کند؛ هر چند که در بالین بیمار تا حداکثر 6 هفته گزارش شده است.

واکسن‌هایی که علیه هرپس ویروس گربه تولید شده‌اند از ابتلا به بیماری به صورت 100 درصدی جلوگیری نمی‌کنند؛ اما در صورت ابتلا شدت بیماری کم‌تر خواهد بود. واکسن‌های موجود در بازار به دو شکل تزریقی و داخل بینی در دسترس هستند. طبق آمار گربه‌ها تلقیح واکسن‌های داخل بینی را کمتر تحمل می‌کنند و ممکن است بعد از واکسیناسیون علائم ملایم هرپس ویروس را نشان دهد.

کلینیسین بخوانند!

همانطور که می‌دانید بیماری کلیوی یکی از ده بیماری اول شایع گربه سانان است. آسیب‌های مزمن کلیوی با افزایش سن در گربه‌ها رخ می‌دهد و یکی از عوامل آن آنتی ژن‌های تخفیف حدت یافته ویروسی است که به صورت سالانه تزریق می‌شوند.

در پروتکل واکسیناسیون گربه‌ها علیه هرپس ویروس استفاده همزمان از واکسن تزریقی و داخل بینی نسبت به فرم تزریقی به تنهایی اولویت دارد. علت این موضوع تکثیر آنتی ژن‌هایی است که به مرور زمان در ساختار کلیوی جا خوش کرده و عملکرد کلیه‌ها را مختل می‌کنند.

بر اساس AAHA/AAFP دوز بوستر واکسن هرپس ویروس 6 ماه بعد از تکمیل سری اول واکسیناسیون توصیه می‌شود. سپس دوز بوستر یا یادآور بعدی در گربه‌هایی که در محیط و شرایطی با ریسک کمتر نگهداری می‌ شوند باید هر سه سال یک بار تلقیح شود.

پیشگیری از هرپس ویروس گربه ها

اگر کلینسین هستید حتما برای شما هم پیش آمده که گربه‌های تحت درمان در چند ماه اخیر مجدد با عود علائم بالینی به مراکز درمانی معرفی شده‌اند. این موضوع به دلیل عدم رعایت فاکتورهای محیطی و زیستی گربه‌ها است که باعث می‌شود حتی بعد از بهبودی، دوباره به هرپس ویروس مبتلا شوند!

ضدعفونی محیط نگهداری و رفت و آمد گربه ها با ترکیبات در دسترس و معمول، کاهش جمعیت مراکز نگهداری گربه ها و کاهش استرس جابجایی گربه ها حین انتقال از یک محیط به محیط دیگر (نظیر مراکز درمانی) نقش مهمی در پیشگیری از بروز علائم بالینی دارند. به موارد زیر برای پیشگیری از هرپس ویروس گربه ها دقت کنید:

• به عنوان کلینیسین باید بدانید که همه گربه‌ها چه سالم و چه بیمار ممکن است منبع دفع و انتشار ویروس در محیط باشند.
• گاهی موارد پیش پاافتاده‌ای مثل حمل و نقل گربه‌ها هم در بروز علائم نقش دارند. مثلا در صورتی که قصد سفر دارید بهتر است گربه خانگی را به دوست یا اعضای دیگر خانواده بسپارید و از جابجا کردن آن خودداری کنید.
• در هر خانه باید یک گربه نگهداری شود؛ حتی اگر گربه‌ها بدون هیچ مشکلی به ظاهر با هم کنار آمده اند!
• قرنطینه حیوانات بیمار باید اصولی باشد! فضای جداسازی گربه ها باید نفوذناپذیر باشد. عطسه هم می تواند عامل انتقال عفونت باشد و بنابراین باید حدود یک و نیم متر فاصله بین گربه های سالم و آلوده وجود داشته باشد.
• مدت قرنطیه حداقل سه هفته است. اگر قرار است گربه را به محیط جدید (خانه جدید در حضور یا عدم حضور گربه دیگر، مراکز نگهداری و پرورشی) منتقل کنید تا حد امکان شرایط را برای کاهش استرس آن فراهم کنید. محیط باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا گربه فضایی برای قایم شدن، سر و صدا و دنبال کردن غرایز طبیعی خود را داشته باشد.